شمال نیوز : عباسعلی کدخدایی الیادرانی متولد ۱۳۴۰ در شهر اصفهان است. وی مدرک کارشناسی حقوق خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد. پس از اخذ مدرک کارشناسی در وزارت سپاه سابق مشغول و پس از پایان جنگ تحمیلی برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بورسیه شد.

عباسعلی کدخدایی در سال ۱۳۸۰ با پیشنهاد رئیس وقت قوه قضائیه و رأی اعتماد نمایندگان مجلس به جمع شش عضو حقوقدان شورای نگهبان راه یافت.

وی از سال ۸۴و پس از غلامحسین الهام به سمت سخنگوی شورای نگهبان انتخاب شد. ارتباط مستمر او با خبرنگاران، باعث تحکیم جایگاه سخنگو در این شورا شد. وی پس از دو دوره حضور در شورای نگهبان، در ۲۲ تیر ۱۳۹۲ به همراه محسن اسماعیلی، سام سوادکوهی و نجات الله ابراهیمیان جهت بررسی رأی اعتماد به مجلس معرفی شد.

کدخدایی که قدیمی‌ترین حقوقدان شورا بود، پس از دوازده سال و تنها با یک رأی کمتر از ورود به شورا بازماند. وی پس از شورای نگهبان، با حکم مقام معظم رهبری به عضویت هیئت حل اختلاف قوا و تنظیم قوای سه‌گانه و با حکم آیت‌الله جنتی به‌عنوان مشاور دبیر شورای نگهبان انتخاب شد.

در جلسه علنی صبح (چهارشنبه ۲۳ تیر 1395) مجلس شورای اسلامی، سه عضو حقوقدان شورای نگهبان را انتخاب کردند؛ بنابراین، عباسعلی کدخدایی با ۲۰۳ رأی، محمدرضا علیزاده با ۱۷۸ رأی و سید فضل‌الله موسوی با ۱۴۲ رأی حقوقدان شورای نگهبان انتخاب شدند.

حقوقدانان جدید شورای نگهبان در حالی انتخاب شدند که نمایندگان مجلس با رأی بالایی عباسعلی کدخدایی، سخنگو و عضو حقوقدان سابق شورای نگهبان را به جایگاه خود بازگرداند.

آنچه در ادامه می‌آید، گفتگویی است با کدخدایی درباره موضوعات مختلف و مرتبط با انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم.   *******

** به عنوان اولین سؤال اجازه دهید درباره بحث نظارت استصوابی شورای نگهبان و استمرار آن بپرسیم که در سیاست‌های کلی انتخابات هم ابلاغ شده است. یکی از مواردی که مطرح هست نظارت بر رفتار و عملکرد نمایندگان مجلس در دوره نمایندگی است. اخیراً هیات نظارت بر رفتار نمایندگان هم درباره یکی از نمایندگان گفته که 14 مورد از رفتارهایش در حوزه نمایندگی نبوده است. اساساً این نظارت استصوابی که استمرار دارد، این امکان را برای شورای نگهبان ایجاد می‌کند تا چنانچه نمایندگانی را که در دوره چهار ساله نمایندگی‌شان رفتارهای خارج از قاعده و قانون مرتکب می‌شوند و با گفتارها و رفتارهایشان کلیت و امنیت کشور را زیر سؤال می‌برند و یا به برخی افراد به نحوی تعرضی می‌کنند، شورای نگهبان اقدام کرده و مثلاً نمایندگی چنین نمایندگانی را منقطع کرده و آنها را از نمایندگی خلع کند؟

بسم الله الرحمن الرحمن الرحیم. برای پاسخ به سؤال شما ابتدا باید توضیحی عرض کنم. آنچه در قالب نظارت استصوابی هم در قانون و هم در تفسیر شورای نگهبان آمده است، در واقع نظارت جامع و موثری است که از بدو انتخابات به مفهوم عملیات انتخابات آغاز می‌شود و تا بعد از برگزاری انتخابات و زمانی که منتخبین به مجلس وارد می‌شوند، ادامه دارد.

از جهت رویه‌ای، شورای نگهبان تا زمان تصویب اعتبارنامه‌ها، بحث نظارت استصوابی را اعمال کرده است و سابقه‌ای که از این جهت در حوزه عملکرد شورای نگهبان در طول ادوار دهگانه مجلس شورای اسلامی داریم، عمدتاً تا همین اندازه بوده است.

بعد از تصویب اعتبارنامه‌ها شورای نگهبان ورود نکرده است. یک مبانی نظری البته هست و برخی معتقدند که باید این کار بشود، مثلاً با یک تفکیکی قبول دارند. مخصوصاً در جایی که نماینده‌ای اعتبارنامه‌اش هم تصویب می‌شود، ولی مدارک جدیدی به دست می‌آید که حاکی از این است که از ابتدا صلاحیت نداشته است. در واقع کشف از عدم صلاحیت نماینده است. در این خصوص بسیاری از آقایان و بزرگان و حقوقدانان معتقدند که شورای نگهبان می‌تواند ورود کند؛ اما به هر دلیل این رویه شورای نگهبان نبوده است تا به حال. پس نظارت استصوابی الان مرزش تصویب اعتبارنامه‌ها هست.

 

سوالی که طرح کردید مربوط به زمانی است که نمایندگان با تصویب اعتبارنامه‌شان رسماً نماینده می‌شوند. خوب هیچ مکانیزمی برای رسیدگی نداشتیم، مگر در موارد شاذی که جرایمی مرتکب می‌شدند و قوه قضائیه ورود می‌کرد و موارد آن اندک بوده البته و اگر مسائلی هم اتفاق می‌افتاد، شورای نگهبان در نوبت بعدی انتخابات اگر آن افراد مراجعه و ثبت نام می‌کردند، برای بررسی صلاحیت آنها آن مسائل را ملاک عمل قرار می‌داد. در غیر این صورت در آن فرصت 4 ساله هیچگونه نظارتی بر عملکردشان نبود.

چند سال قبل مقام معظم رهبری این مساله را مطرح کردند. نمایندگان مجلس هم یک طرح نظارتی را تصویب کردند. این طرح با اختلاف نظرهایی که وجود داشت، نهایتاً به تصویب شورای نگهبان رسید و به هر صورت اجرا شد.

البته آن نهاد درونی نظارت بر رفتار نمایندگان خیلی عملکرد روشنی از خودش منتشر نکرده است و ما خبر نداریم که چه اتفاقی افتاده است.

در سیاست‌های کلی انتخابات که اخیراً از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، بر هر دو جهت این مساله تاکید شد؛ یعنی هم بر کشف عدم صلاحیت مثل مثالی که اول طرح کردم و هم زوال شرایط نمایندگی؛ یعنی وقتی کسی نماینده شده و شرایط لازم را هم داشته است، اما در سال دوم نمایندگی‌اش مثلاً اقدامی از او سر می‌زند که شرایط لازم را از دست می‌دهد.

برای هر دو موضوع در سیاست‌های کلی انتخابات مقام معظم رهبری ابلاغ فرمودند که باید راهکاری تعیین شود. اینکه راهکارش چیست، شورای نگهبان است، مجلس است یا هر نهاد دیگری، تشخیص این بر عهده قانونگذار است.

اما ضرورت اصل نظارت چه در موقع کشف عدم صلاحیت و چه در موقع زوال شرایط و صلاحیت هر دو در سیاستهای کلی آمده که امیدواریم ان شاالله مجلس هم نسبت به این موضوع اقدام لازم را انجام دهد.

××هیچ تضمینی وجود ندارد هر رئیس‌جمهوری برای دوره دوم هم تأیید صلاحیت شود 

** یعنی عملاً در حال حاضر شما بعد از تصویب اعتبارنامه هیچ ورودی نمی‌توانید داشته باشید، مگر اینکه با توجه به سیاست‌های کلی انتخابات قانون جدیدی وضع شود که ساز و کار را مشخص کند.

شورای نگهبان نمایندگان را در دوره نمایندگی هم رصد می‌کند تا نتیجه آن را برای ارزیابی صلاحیت آنها در دوره‌های بعد لحاظ کند. حالا با توجه به این موضوع آیا شورای نگهبان که رییس جمهوری را هم به عنوان شخص اول اجرایی کشور تأیید صلاحیت می‌کند، آیا چنین رویه‌ای را بر رییس جمهوری هم اعمال می‌کند یا فقط در مورد نمایندگان مجلس این اتفاق می افتد؟

ببینید ما یک رویه مستمر و منظم رصد کردن نداریم. چون عملیات انتخاباتی شورای نگهبان در زمان و فرجه مقرر در قانون انتخابات صورت می‌گیرد، ولی طبیعتاً به دلیل اینکه ادارات انتخابات ما فعال هستند، گزارش‌های مختلفی از سوی مردم و برخی نهادها به دست ما می‌رسد؛ چه درباره روسای جمهوری و چه برای نمایندگان. این گزارش‌ها می‌رود برای کارشناسان ما و کارشناسی می‌شود و در پرونده‌ها ثبت و ضبط می‌شود؛ اما رسیدگی به این‌ها می‌ماند در زمان قانونی انتخابات که اگر این افراد ثبت نام کردند برای انتخابات، پرونده به جریان می افتد و از نهادهای مسئول چهارگانه درخواست اعلام نظر می‌شود و بعد از آن می‌رود در روند رسیدگی و در دستور کار هیات‌های نظارت و شورای نگهبان قرار می‌گیرد.

ولی در فاصله دو انتخابات و فاصله‌ای که مقامات چه رییس جمهوری و چه نمایندگان مجلس در مصدر کار حضور دارند، ما اقدام و عملیات رسمی در این زمینه نداریم.

** در افکار عمومی عرف شده است که اگر کسی رییس‌جمهور شود، عملاً هر رفتاری هم از او سر بزند، در دوره بعد هم از طرف شورای نگهبان برای ریاست جمهوری تأیید صلاحیت می‌شود. آیا چنین است؟

هیچ تضمینی در این جهت نبوده و نیست.

** یعنی امکانش هست که یک نفر از نظر شورای نگهبان در دوره ریاست جمهوری‌اش شرایط لازم را از دست بدهد و برای دوره بعد تأیید صلاحیت نشود؟

قانونا شورای نگهبان در همه ادوار صلاحیت روسای جمهوری مستقر را هم دقیقاً بررسی کرده است. حالا در این چند دور گذشته نتیجه مثبت بوده است. این رویه قانونی و همیشگی شورای نگهبان بوده و طبیعتاً همیشه هم اجرا خواهد شد.

    ** یعنی ممکن است یک نفر یک دوره رییس جمهوری باشد، اما برای دور بعد، با توجه به رفتارها و عملکردش شرایط لازم را از دست بدهد؟

همان شرایطی که برای نمایندگان مجلس هست و گفتیم، برای روسای جمهوری هم وجود دارد و اعمال می‌شود.

** در انتخابات سال 88 آقای آخوندی که وزیر مسکن و شهرسازی دولت فعلی هستند، نماینده آقای میرحسین موسوی در شورای نگهبان بودند برای نظارت. در آن جلسه‌ای که خدمت مقام معظم رهبری برگزار شده بود و نمایندگان همه کاندیداها حضور داشتند، ایشان اصل اینکه تقلبی صورت نگرفته، امکانش را رد کردند و درخواستشان این بود که صلاحیت رییس جمهوری که رأی آورده است، ابطال شود. اساساً فکر می‌کنید اگر چنین شرایطی الان پیش بیاید، چه واکنش‌هایی از طرف خود این دوستان یا در فضای سیاسی کشور ایجاد می‌شود؟

نمی‌دانم. من تحلیلگر سیاسی نیستم و نمی‌توانم پیش بینی کنم؛ اما همانطور که در دور قبل به این درخواست که درخواست قانونی نبود، توجهی نشد، طبیعتاً در این دوره هم وضع به همانگونه خواهد بود.

برای شورای نگهبان تفاوتی نمی‌کند که چه کسی انتخاب شده و چه کسی نامزد هست و چه شرایطی وجود دارد. نگاه شورای نگهبان به چارچوب‌های قانونی است و بر اساس قانون عمل می‌کند. آن موقع هم توضیح‌مان این بود که بر اساس قانون رییس جمهوری انتخاب شده است و انتخابات هم به سلامت انجام شده، بنابراین صحبت‌هایی که می‌شد، مبنای قانونی نداشت. در این دور و ادوار آینده هم اگر چنین اتفاقاتی بیافتد طبیعتاً پاسخ شورای نگهبان همان خواهد بود.

  ××راه‌های کسب اطلاعات شورای نگهبان محدود به مراجع چهارگانه نیست
 

** یک بحثی که مطرح می‌شود این است که بالاخره فردی که در رده‌های حاکمیتی تجربه مدیریت داشته است، توقع این است که تا یک حدی به قوانین و شیوه ساری و جاری اداری کشور آگاهی داشته باشد، اینکه افرادی تا سطح وزارت را هم تجربه کرده باشند و بعد درخواست‌های خلاف قانون مطرح می‌کنند، این از کم اطلاعی است یا ناشی از رویکرد سیاسی آنها به نظر شما؟

چه بگویم. من که نمی‌توانم نیت خوانی کنم و نیت افراد را حدس بزنم.

** شما برای تأیید صلاحیت‌ها فقط از مراجع چهارگانه کسب اطلاع می‌کنید یا از مراجع دیگری هم اطلاعات می‌گیرید؟

کسب اطلاعات از مراجع چهارگانه که در دستور کار ما هست طبق قانون و همچنین تحقیقات محلی و ... .

** منظورم این است که غیر از مراجع چهارگانه، ما یکسری دستگاه‌های امنیتی داریم مثل حفاظت اطلاعات سپاه و ارتش و امثال اینها، آیا از اینها هم برای کسب اطلاعات و تأیید صلاحیتها استفاده می‌کنید؟

راههای کسب اطلاعات شورای نگهبان محدود به آن چهار مرجع نیست.

** اخیراً در یک مصاحبه خواندم که یکی از مسئولان دولت فعلی برای نمایندگی مجلس کاندیدا شده بوده است و بعد ظاهراً اسناد و مدارکی از حفاظت اطلاعات ارتش به شورای نگهبان داده شده بود و آن فرد به خاطر این اسناد که مراجع چهارگانه آنها را ارائه نداده بودند، حالا یا نداشتند یا نداده بودند- تأیید صلاحیت نشده بود ... .

بنده عرض کردم خدمت شما که مراجع کسب اطلاعات ما و دریافت اطلاعات و مدارک منحصر به آن مراجع نیست. مثلاً شما فرض کنید که مراجع چهارگانه درباره فردی اسنادی نداده‌اند و نداشته‌اند که بدهند، ولی یک فرد عادی به هر طریقی اطلاعاتی دارد و آنها را برای ما می‌فرستد. اگر این اطلاعات به تشخیص اعضای شورای نگهبان صحیح باشد، می‌تواند مناط تأیید یا عدم تأیید صلاحیت افراد باشد.

** وقتی که سازمان اطلاعات سپاه طبق مصوبه مجلس جزو مراجع کسب اطلاعات شورای نگهبان قرار گرفته بود، برای یکسری افراد و در افکار عمومی و حداقل در بین برخی طیف‌های سیاسی انتقاداتی پیش آمده بود، آیا شما معتقدید که هر چه مراجع ارائه اطلاعات به شورای نگهبان بیشتر شود، بهتر است یا محدود به همان چهار مرجع باشد؟

ببینید ما یک نکته‌ای داریم در بحث تشخیص صلاحیت‌ها. اینکه شورای نگهبان باید تشخیص بدهد که چه کسی صلاحیت دارد و چه کسی ندارد. مهم این وظیفه است که قانونگذار بر عهده شورای نگهبان گذاشته است. اینکه اطلاعات از چه طریقی به دست شورای نگهبان برسد، اصطلاحاً می‌گویند طریقیت دارد و موضوعیت ندارد. بنابر این ما محدودیتی در کسب اطلاعات و دریافت مدارک و اسناد از هیچ نهادی نداریم. شورای نگهبان باید صحت و سقم مدارک را ارزیابی کند. نمی‌توانیم فردی را که صلاحیت ندارد و مدارکش هم از یک مرجع غیررسمی به دست ما رسیده، تأیید کنیم و بگوییم صلاحیت دارد. شرط عقل نیست. بنابر این گفتم که ما ضمن اینکه دریافت اسناد و مدارک از مراجع چهارگانه شکلی در قانون داریم ولی محدود به این مراجع نیستیم.

××شورای نگهبان تعارفی با کسی ندارد 

** در دوره قبلی ریاست جمهوری کاندیداهای زیادی احساس تکلیف کرده و اظهار تمایل برای حضور در انتخابات کرده بودند. در فضای سیاسی شنیده شده بود که شورای نگهبان به برخی از این دوستان که شرایط و شاخص‌های رجل سیاسی را نداشتند، قبل از اعلام نتایج نهایی بررسی صلاحیت‌ها اعلام کرده بود که شما می‌توانید انصراف بدهید. آیا این موضوع صحت دارد؟

 

شورای نگهبان در همه ادوار انتخابات ریاست جمهوری و مجلس زمانی که به جمع بندی درباره صلاحیت افراد می‌رسد، وقتی صلاحیت آنها مورد تأیید واقع نشود، آن‌هایی را که یا خودشان پیگیری می‌کنند یا احتمال می‌رود که با توجه به جایگاهی که دارند ممکن است در اثر اعلام عدم احراز صلاحیت یا عدم صلاحیت، یک آسیب اجتماعی ببینند، این موضوع را به خودشان اعلام می‌کند، ولی این حق انتخاب خودشان است که آیا مثلاً انصراف بدهند یا ندهند. آن‌هایی که انتخابشان این است که انصراف بدهند خوب کسی کاری به کارشان ندارد. کناره گیری می‌کنند و مشکلی هم بوجود نمی‌آید. آن‌هایی هم که مصر هستند و می‌مانند، شورای نگهبان نظرش را درباره آنها اعلام می‌کند.

ما در همه ادوار چنین وضعیتی را داشتیم و در دوره قبل هم بود. برخی اتفاقاً از اصولگرایان بودند ولی خوب صلاحیتشان تأیید نشد و به آنها اعلام کردیم، اما اعلام کردند که ما می‌مانیم و شورای نگهبان هم آخر سر نظرش را اعلام کرد. شورای نگهبان تعارفی با کسی ندارد.

** در بحث تأیید صلاحیت نماینده‌ها، پیش آمده است که فشاری، تهدیدی یا سفارشی به شما بشود؟

خوب تهدید و فشار به مفهوم تحت فشار نه. چون همه از جایگاه شورای نگهبان آگاه هستند و اینکه تحت تأثیر فشار و تهدید هم قرار نمی‌گیرد. ولی خوب افراد با نیت‌هایی که انشاالله درست هم هست، تلاش می‌کنند، اطلاعاتشان را نسبت به اشخاص، به اعضای شورای نگهبان اطلاع دهند یا توضیح دهند و نظرات و شهادتشان را نسبت به رفتار یک فرد بیان کنند. ما اینها را می‌شنویم ولی نهایتاً تصمیم گیری با اعضای شورای نگهبان است.

××رایزنی و شهادت از سر حسن نیت؛ آری. سفارش پذیری نه!

** تعدد کاندیداها در انتخابات ریاست جمهوری چند دوره‌ای است که خیلی شدت و حدت بیشتری پیدا کرده است. آیا اساساً شورای نگهبان بنا ندارد شاخص‌های کلی اینکه چه کسی رجل سیاسی است را دقیق‌تر اعلام کند تا افراد پیش از آنکه اقدام به ورود رسمی به پروسه انتخابات و ثبت نام در انتخابات بکنند، با این شاخص‌ها خودشان را بسنجند و ما شاهد این تعداد افراد ثبت نامی نباشیم که تأیید صلاحیت نشدن آنها هم مساله نشود؟ گاهی در گفته‌های برخی افراد می‌بینیم که خود را واجد مشخصات رجل سیاسی و معرفی به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری می‌بینند یا برخی اطرافیانشان اینگونه به آنها القا می‌کنند که این موضوع باعث تعدد کاندیداهای اولیه انتخابات ریاست جمهوری می‌شود؟

تشخیص این موضوع با اعضای محترم شورای نگهبان است و البته در ادوار گذشته تلاش کردیم معیارهایی را با نظر اعضا استخراج کنیم. البته کمتر موفق بودیم، اما الان با توجه به سیاست‌های کلی انتخابات، مقام معظم رهبری این مسئولیت را به شورای نگهبان واگذار کردند و همکاران ما در مرکز تحقیقات شورای نگهبان مشغول بررسی این موضوع هستند و ان شاالله با توجه به نظراتی که از سوی مردم و گروه‌های سیاسی دریافت کردیم اینها را جمع بندی و خدمت اعضای شورا تقدیم می‌کنیم و امیدواریم شورا بتواند در فرصت مشخصی معیارها و شاخص‌های رجل سیاسی و مدیر و مدبر بودن را اعلام کند.

** آیا در موضوع تأیید صلاحیت کاندیداهای مجلس و ریاست جمهوری تا به حال به شخص خود شما سفارشی شده است؟

رایزنی و اینکه دوستان از سر حسن نیت ورود کنند و بخواهند نظرشان را بدهند و شهادت بدهند، بوده است. خوب ممکن است برخی افراد دوستان را طور دیگری بشناسند و اطلاعاتی که ما داریم را نداشته باشند. این افراد خودشان را هم مکلف می‌دانند که ورود کنند و نزد همه اعضای شورا می‌آیند و نسبت به افراد مختلف شهادت داده یا ابراز نظر می‌کنند، ولی نهایتاً این شورای نگهبان است که بر اساس مستندات باید تصمیم گیری کند.

** دفعه قبل که شما به عنوان عضو پیشنهادی حقوقدان شورای نگهبان نتوانستید رأی مجلس را کسب کنید، اینگونه گفته می‌شد که چون شما سفارشات را رد کرده‌اید، به همین خاطر نتوانستید رأی نمایندگان را کسب کنید، آیا این درست است؟

به هر حال رأی مجلس بود و رأی نمایندگان محترم برای ما همچنان محترم و دارای اعتبار است. هم رأی آن مجلس و هم رأی این مجلس.

** چه شد که پس از رأی نیاوردن به عنوان عضو حقوقدان شورای نگهبان، از ریاست هیات تطبیق مصوبات هم استعفا کردید؟ شنیده شد که شما در آن مقطع با آقای لاریجانی هم به خاطر رد کردن سفارش‌ها به مشکل برخوردید و برای همین از آنجا هم استعفا دادید.

نه من با هیچ کس مشکلی نداشته و ندارم. گرفتاری‌های دانشگاهی هم داشتم و دارم و ترجیح دادم بیشتر در دانشگاه باشم.

** در دوره اخیر اما برای عضویت به عنوان حقوقدان شورای نگهبان رأی بالایی آوردید که با توجه به ترکیب مجلس دهم نسبت به مجلس نهم تعجب آور هم بود. شنیده شد که آقای عارف برای رأی آوردن شما رایزنی‌های گسترده‌ای کرد که همین امر باعث شد فشار زیادی از طرف اصلاح طلبان به ایشان وارد شود. آیا این موضوع درست است؟ آیا شما با آقای عارف صحبت کردید، یا با نمایندگان و رییس مجلس رایزنی کردید که چنین رایی آوردید؟

 

طبیعتاً در رأی مجلس، معمولاً رسم هست که با برخی نمایندگان و روسا و مسئولان مجلس صحبت‌هایی بشود. صح?